Een van de vanzelfsprekendheden die me het meest ergert, is de gelijkschakeling van mensen met dieren. Het is een opvatting die vaak uitloopt op een biologisch determinisme. De uitdrukking 'mensen zijn van nature' zus of zo speelt er bijvoorbeeld een belangrijke rol in.
Een voorbeeld. Evolutionair biologe Saxon begin haar 'Introduction' in Sex at dusk met een uitspraak als deze:
"We are apes. We are animals. Humans – Homo sapiens – share a common ancestor with the other African apes: chimpanzee, bonobo, and gorilla."(7)
In een paar zinnen zo'n fundamentele denkfout neerzetten is ongelooflijk. En dat noemt zich wetenschapper. Uiteraard is dat idee van evolutionair biologen en van evolutionair psychologen gebaseerd op het gegeven dat mensen een lichaam hebben. Maar dat we evolutionair afstammen van apen, maakt ons nog niet tot apen. Dat is gewoon verkeerd taalgebruik. We zijn geen apen, we zijn geen dieren, we zijn mensen.
Ik zie zelden een auteur die daar net zo uitgesproken over is als ik. Feministe Laura Kipnis is er daar een van:
"Harkening back to some remote evolutionary past for social explanations does seem to be a smoke screen for other agendas, usually to tout the “naturalness” of capitalist greed or the “naturalness” of traditional gender roles. Man as killer ape; woman as nurturing turtledove, or name your own bestial ancestor as circumstance requires.(...) No, we’re social creatures to a fault, and apparently such malleable ones that our very desires manage to keep lockstep with whatever particular social expectations of love prevail at the moment." [mijn nadruk] (Against Love, p.32)
Dieren zijn gebonden aan hun lichaam, ze kunnen zich niet anders gedragen dan hun lichaam voorschrijft. En dat gedrag is beperkt.
Ook bij mensen heeft het lichaam een grote invloed op hoe ze zich voelen en gedragen. Wie zal het ontkennen? Maar mensen zijn niet gebonden aan hun lichaam. Ze kunnen praten en nadenken en dingen maken en hun lichaam sturen en beïnvloeden op allerlei manieren waartoe dieren niet in staat zijn. Al het lichamelijke is bij mensen ingebed in een veld van betekenisgeving. Mensen leren die betekenissen vanaf het begin van hun bestaan en kunnen op allerlei verschillende manieren omgaan met ziekte, seks, eten, angsten, en ga zo maar door.
Waarom willen zo veel mensen 'de mens' zo graag reduceren tot een dier? Waarom stellen mensen zo vaak totaal kritiekloos dat 'de mens' van nature dit of dat is en dat alles door genen gestuurd wordt alsof mensen geen enkele zeggenschap hebben over hun leven? Dat biologisch determinisme komt voort uit bepaalde conservatieve waarden en normen die mensen willen vastpinnen op de waarden en normen van een bepaalde maatschappelijke groep. En, o wat een 'toeval', dat zijn precies de waarden en normen van de machtige westerse blanke middengroepen.
Mensen beweren bijvoorbeeld dat alle mensen een gen hebben dat maakt dat ze in een god willen geloven. Op die manier hoeven religieuze mensen zich niet meer te verantwoorden, want mensen zijn van nature religieus en iedereen die dat niet is, gaat tegen de natuur van mensen in.
Of mensen roepen dat vrouwen van nature achter het aanrecht thuishoren, kinderen willen baren, die kinderen ook zelf willen verzorgen. Op die manier kun je vrouwen die dat niet willen verwijten dat ze tegennatuurlijk gedrag hebben en maken dat ze zich schuldig voelen.
Er komen in de boeken en andere media die ik bespreek eindeloos veel voorbeelden langs van dat soort discussietrucs die met name populair zijn in de Angelsaksische landen en helaas al te gemakkelijk door de media worden herhaald en verspreid.